Dyma adroddiad sy’n deillio o waith Prifysgol Abertawe ar brosiect Swan-Linx, prosiect iechyd a ffitrwydd sydd â’r nod o ymchwilio i iechyd a lles plant ysgol ym mlynyddoedd 5 a 6 (9-11 oed).

Mae’r adroddiad yn seiliedig ar ddata a gasglwyd drwy gyfrwng:

1. Arolwg iechyd ar y we o’r enw CHAT (Child Health and Activity Tool) sy’n gofyn cwestiynau am ymddygiadau iechyd gwahanol gan gynnwys diet, gweithgaredd corfforol, cwsg a lles.
2. Diwrnod Hwyl Ffitrwydd, lle cafodd BMI (Mynegai Màs y Corff), ffitrwydd aerobig, cyflymder, cryfder, ystwythder, pŵer, a hyblygrwydd yn cael eu mesur.

Ariannwyd y gwaith cyfrwng Cymraeg gyda chymorth grant bach gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Pwrpas yr erthygl hon yw dangos bod rheolau sgrym Rygbi’r Undeb yn wallus. Mae annhegwch yn anorfod wrth geisio dehongli a gweithredu’r rheolau hyn. Gan fod y sgrym yn ddigwyddiad cydweithredol a chystadleuol sy’n gofyn am ystod o sgiliau a thechnegau cymhleth, mae’n amhosibl i ddyfarnwr benderfynu yn ddibynadwy pwy sydd yn gyfrifol am droseddu. O ganlyniad, mae chwaraewyr yn aml yn cael eu cosbi yn annheg. Gall y gosb fod yn dyngedfennol i ganlyniad y gêm. Nid y chwaraewyr a gosbwyd a achosodd y drosedd o reidrwydd, ac felly nid ydynt yn foesegol gyfrifol amdani. O dan rai amgylchiadau ni allant wrthsefyll y grymoedd sy’n gweithredu arnynt. Er mwyn datrys y sefyllfa rhaid ceisio cadw cydbwysedd rhwng gwella tegwch a thanseilio rhinweddau adloniadol y gêm.

Carwyn Jones a Neil Hennessy, ‘Y Sgrym: Cyfiawnder a Chyfrifoldeb’, Gwerddon, 25, Hydref 2017, 70–85.

Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn Gwerddon, cyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Y mae’r erthygl hon yn olrhain hanes cyn-chwaraewr pêl-droed proffesiynol sy’n gwella o gyflwr alcoholiaeth. Nod yr erthygl yw cryfhau ein dealltwriaeth o natur dibyniaeth ac effaith dibyniaeth ar fywyd a gyrfa’r chwaraewr. Defnyddir syniadau ffenomenoleg dibyniaeth Flanagan (2011) er mwyn dadansoddi’r profiadau a’r emosiynau sy’n sail i’r anhrefn a’r dryswch – ac yn bwydo’r nodweddion hynny – yn hanes y cyn-chwaraewr hwnnw.

Carwyn Jones, 'Ffenomenoleg Dibyniaeth: profiad cyn-chwaraewr pêl-droed', Gwerddon, 19, Ebril 2015, 28-44.

Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn Gwerddon, cyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Mae’r gyfrol hon yn ymateb i’r galw am destun academaidd cyfrwng Cymraeg cynhwysfawr ar gyfer defnydd myfyrwyr sy’n astudio chwaraeon mewn cyd-destun cymdeithasol a diwylliannol.

Mae’r llyfr yn arddangos arwyddocâd cymdeithasegol ac athronyddol pellgyrhaeddol byd y campau, drwy esbonio bod chwaraeon yn gyfrwng gweladwy a phoblogaidd, sy’n gallu hybu ac atgyfnerthu gwerthoedd a chredoau cymdeithasol ar y naill law, neu herio a thrawsnewid y ffordd yr ydym ni’n ymwneud gyda’r byd sydd o’n cwmpas ar y llaw arall.

Mae’r gyfrol wedi ei rhannu’n ddwy brif ran: cyflwynir y cysyniad o astudio chwaraeon mewn cyd-destun cymdeithasol ehangach yn y rhan gyntaf, a gan gyfeirio at lenyddiaeth academaidd berthnasol – sydd eisoes wedi ymdrin â rhai pynciau o fewn y maes – anogir y darllenwyr i feddwl fel cymdeithasegwyr. Athroniaeth chwaraeon yw ffocws ail ran y llyfr. Gan ganolbwyntio’n benodol ar foeseg, arddangosir pam bod angen mynd ati i edrych ar y maes hwnnw yng nghyd-destun byd y campau.

Drwy fynd ati i astudio cymdeithaseg ac athroniaeth, y gobaith yw y gallwn ddeall mwy am y cymdeithasau yr ydym yn byw ynddynt, ac am arwyddocâd ehangach y modd yr ydym yn ymddwyn. Heb os – gan ei fod yn gyfrwng mor boblogaidd a gweledol – mae chwaraeon yn faes hollbwysig i’w astudio yn y cyd-destun hwn.

Awduron Chwaraeon yn y Gymdeithas yw Dr Hywel Iorwerth a Dr Carwyn Jones. Cyhoeddir y gyfrol drwy gefnogaeth y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Pwrpas y Cwisiau Chwaraeon yw gwella sgiliau iaith Cymraeg myfyrwyr Chwaraeon yn Ngholegau Addysg Bellach yng Nghymru.. Bydd y gweithgareddau yn profi cof a dealltwriaeth y myfyrwyr o’r cynnwys. Bydd y safwe yn gallu cael ei ddefnyddio i feithrin hyder a chymhelliant y myfyrwyr i astudio modiwlau trwy gyfrwng y Gymraeg. Gellir hefyd eu rhannu ag ysgolion a cholegau eraill.

Datblygwyd yr adnoddau yma gan Coleg Sir Gâr o dan nawdd y Coleg. 

Crëwyd yr adnodd hwn er mwyn darparu cefnogaeth seicoleg chwaraeon cyfrwng Cymraeg i athletwyr sy'n siarad Cymraeg. Y nod yw deall yr ymateb pryder perfformiad yn llawn.

Cliciwch yma i lawrlwytho fersiwn Word o'r holiadur, a chliciwch yma i lawrlwytho cyfarwyddiadau.

Mae'r maes pryder perfformiad yn un o'r meysydd yr ymchwilir fwyaf iddo o fewn seicoleg chwaraeon (e.e., Jones, 1995; Mellalieu, Hanton, & Fletcher, 2006; Woodman & Hardy, 2001). Er mwyn cefnogi athletwyr, mae'n hanfodol bod ymchwilwyr yn deall deinameg pryder perfformiad. Mae ymchwil ddiweddar wedi ceisio cyflwyno model newydd o bryder perfformiad sy'n adlewyrchu ein dealltwriaeth bresennol o berthynas cymhleth pryder-perfformiad (Cheng, Hardy a Markland, 2009) yn well. Mae'r model tri dimensiwn pryder yn cynnwys ffactor gwybyddol, ffactor ffisiolegol a ffactor rheoleiddio. Mae mabwysiadu model damcaniaethol manylach, fel yr un a gynigiwyd gan Cheng et al., yn caniatáu i wyddonwyr chwaraeon fod mewn gwell sefyllfa i ddeall profiadau athletwyr cyn ac yn ystod y gystadleuaeth.

Er mwyn creu’r adnodd hwn, cafodd y Rhestr Pryder Perfformiad ei chyfieithu a’i dilysu. Roedd y broses ddilysu yn cynnwys gofyn i athletwyr gwblhau'r holiadur awr cyn digwyddiad cystadleuol. Yna cynhaliwyd cadarnhad Dadansoddi Ffactor er mwyn dadansoddi yn ystadegol ddilysrwydd y mesur hwn. Er mwyn cwblhau’r gwaith hwn gweithiodd Prifysgol Bangor ar y cyd â Chwaraeon Cymru, Prifysgol Fetropolitan Caerdydd a Phrifysgol De Cymru i hwyluso casglu data holiaduron.

Mae’r arf hwn ar gael i seicolegwyr chwaraeon a hyfforddwyr iaith Gymraeg ar draws Cymru gyfan er mwyn caniatáu mwy o ddiagnosis o'r ymateb pryder, ac i strategaethau mwy priodol gael eu teilwra er mwyn ymateb i bryder unigol yr athletwr. Bydd hyn yn helpu perfformiad athletwr mewn digwyddiadau cystadleuol ac o bosibl yn arwain at berfformiad mwy cyson a gwell.

 Yn ogystal, gellir defnyddio’r offeryn ymchwil hwn wrth addysgu seicoleg chwaraeon trwy gyfrwng y Gymraeg. Mae’n caniatáu i fyfyrwyr ddefnyddio a chasglu data gan ddefnyddio mesur iaith Gymraeg.

Cyllidwyd y gwaith hwn drwy gyfrwng grant bach gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Yn yr erthygl hon rydym yn herio’r syniad fod cenedlaetholdeb yn gyffredinol, a chenedlaetholdeb ar y maes chwarae yn arbennig, yn anfoesol. Er bod cenedlaetholdeb yn gallu cael ei lygru ar y maes chwarae ac mewn cyd-destunau eraill, nid yw hynny o reidrwydd yn anochel. Trwy drafod athroniaeth cenedlaetholdeb rhyddfrydol, fe fyddwn yn ceisio dangos bod derbyn ymlyniad diwylliannol a chenedlaethol yn hanfodol er mwyn hybu cymuned ryng-genedlaethol. Ymhellach, byddwn yn dadlau bod gan chwaraeon cenedlaethol botensial hynod arwyddocaol i greu fforwm a deialog lle y gall gwahanol ddinasyddion rannu a dysgu oddi wrth ei gilydd.

Hywel Iorwerth a Carwyn Jones, ‘Ystyriaeth feirniadol o arwyddocâd moesegol chwaraeon rhyngwladol’, Gwerddon, 21, Ebrill 2016, 65–81.

Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn Gwerddon, cyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Mewn adroddiad yn 2013, awgrymodd Llywodraeth Cymru fod codi statws Addysg Gorfforol (AG) i fod yn bwnc craidd, fel Cymraeg a Mathemateg, yn hanfodol er mwyn ceisio atal yr epidemig gordewdra presennol. Serch hynny, mae’n rhaid cael gwersi AG o ansawdd uchel er mwyn cael effaith gorfforol gadarnhaol ar ddisgyblion. Mae gan athrawon AG rôl hanfodol wrth weithredu AG o ansawdd uchel, ac felly bydd deall eu canfyddiadau ynghylch AG o ansawdd uchel yn bwysig. Cynhaliwyd cyfweliadau gyda deg o athrawon AG ysgolion cyfrwng Cymraeg de Cymru (saith dyn a thair menyw). Daeth i’r amlwg fod tebygrwydd rhwng theori cyfredol yn y maes a chanfyddiadau’r athrawon, er enghraifft pwysigrwydd creu amgylchedd dysgu cadarnhaol. Fodd bynnag, roedd yna wahaniaethau rhwng y theori a’r ymarfer, er enghraifft dryswch gyda’r term llythrennedd corfforol. Goblygiad yr astudiaeth yw fod angen ymgynghori gydag athrawon AG i lunio polisïau AG o ansawdd uchel. Yn y dyfodol dylid cynnal ymchwil gweithredol i hybu’r term llythrennedd corfforol.

Lowri Edwards, Anna Bryant ac Anwen Mair Jones, 'Canfyddiadau athrawon Addysg Gorfforol ynghylch Addysg Gorfforol o ansawdd uchel o fewn ysgolion cyfrwng Cymraeg yn ne Cymru', Gwerddon, 20, Hydref 2015, 44-60.

Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn Gwerddon, cyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Darlith gan Dr Carwyn Jones yn amlinellu canlyniadau ymchwil ansoddol i mewn i brofiad cyn bêl-droediwr proffesiynol a oedd yn dioddef o alcoholiaeth. Mae’n olrhain ei hanes o’i blentyndod drwy yrfa fer broffesiynol, ei gwymp i mewn i ddibyniaeth a'i adferiad.

Gall myfyrwyr is-raddedig ddefnyddio'r adnodd er mwyn cael:

• Gwybodaeth ddamcaniaethol am ddibyniaeth
• Esiampl o ymchwil dadansoddol astudiaeth achos
• Gwybodaeth am effeithiau dibyniaeth

Mae’r gweithdy hwn yn rhoi cyflwyniad i brosiect seicoleg chwaraeon i hyfforddwyr sydd wedi ei greu gan Brifysgol Bangor. Bydd y gweithdy yn esbonio beth yw seicoleg chwaraeon a pam defnyddio seicoleg chwaraeon. Bydd y gweithdy hefyd yn amlinellu y gweithdai sydd i’w ddilyn.

Cliciwch yma i weld Gweithdy 2.